Nemačka (Srpska) Crnja

Poreklo naselja Srpska Crnja seže do srednjeg veka, o čemu svedoče izvori iz 14. veka. Zanimljivo je da selo nikada nije prestajalo postojati, čak ni za vreme turske vladavine. Nakon proterivanja „nevernika“, u Crnju su doseljeni srpski graničari, a 1753. godine je došlo još 68 porodica sa pustare, koja se danas nalazi na teritoriji Rumunije. Prema prvom vojnom premeru selo je imalo srednjovekovnu, nepravilnu strukturu, koja je kasnije, verovatno prilikom naseljavanja susedne Nemačke Crnje, transformisana u pravilnu uličnu matricu.

Na osnovu ovih saznanja zaključuje se da je 1790. godine, kada je Jožef Čekonjić zakupio imanje Žombolj, ovde već postojala razvijena opština, u kojoj je još 1775. godine podignuta pravoslavna crkva, sa baroknim i klasicističkim odlikama.

Tokom 19. veka stanovništvo Srpske Crnje, kao i okolnih naselja, preživelo je niz nevolja, buna, poplava, suša, gladnih godina. Uprkos svemu tome, krajem 19. veka Srpska Crnja je pružala sliku jedne razvijene opštine. Početkom 20. veka naselje od 4 000 stanovnika činilo je 766 kuća, grupisanih duž pruge uskog koloseka Veliki Bečkerek–Žombolj. Najbliža stanica železnice bila je u Nemačkoj Crnji.

Nastanak naselja Nemačka Crnja se vezuje za Jožefa Čekonjića, koji je 1790. godine doseljavao nemačke katolike na prostor pored Srpske Crnje. Naseobina je na početku brojala 55 kuća. Međutim, 1808. godine baron je izvršio novu kolonizaciju, pri kojoj je broj domova povećan na 200. Pretpostavlja se da je tada razvijena ortogonalna struktura naselja. Prvi doseljenici dolazili su iz Žombolja, a kasniji su bili iz okolnih nemačkih naselja.

Na osnovu dokumenta iz 1829. godine, Nemačka Crnja je tada imala 181 kuću i 1 400 stanovnika.71 Uprkos tome što su Srpska i Nemačka Crnja administrativno činile dve zasebne celine, u fizičkom smislu su obrazovale jedinstveno naselje.

U ostavinskom materijalu Janoša Čekonjića vrlo je malo podataka o ovim naseljima. Nadležni su 1880. godine procenili da vrednost nekretnina porodice Čekonjić u naseljima Srpska i Nemačka Crnja ukupno iznosi 1 000 forinti, što je bila najmanja vrednost imovine među kolonističkim selima. Činilo ju je samo nekoliko kuća, a verovatno i krčma, jer su posedovali seoske kafane i u ostalim naseljima poseda.

Na prostoru Nemačke Crnje početkom 20. veka postojalo je 400 kuća i 3 300 stanovnika, od kojih su apsolutnu većinu činili Nemci, iako su bili prisutni i Mađari i Srbi.  U to vreme opština je imala poštu, telegramsku službu i železničku stanicu. Ovom selu je pripadalo najviše majura imanja Žombolj. Po ostavinskom materijalu grofa Endrea Čekonjića, 1932. godine u naseljima Srpska i Nemačka Crnja u vlasništvu porodice su bile brojne nekretnine. Njihov broj je bio veći od 50, ali tu su verovatno bile uračunate i zgrade majura u okolini ovih sela.

Arhivski materijal